Krztusiec to wysoce zakaźna choroba układu oddechowego wywoływana przez Bordetella pertussis. Największe ryzyko ciężkiego przebiegu i zgonu w przebiegu zakażenia mają niemowlęta. Od lat najskuteczniejszą strategią zapobiegania zakażeniom w wieku niemowlęcym wydaje się indukcja odporności biernej poprzez szczepienie ciężarnych szczepionką Tdap (przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi). Szacuje się, że skuteczność tej strategii u dzieci poniżej 2 miesiąca życia sięga 78-93%. Szczepienia ciężarnych zalecane są w Wielkiej Brytanii od 2012 roku, a w Stanach Zjednoczonych od 2013 roku. Podobne rekomendacje wydały inne kraje, w tym Kanada (od lutego 2018).
Coraz więcej danych wskazuje, że szczepienie Tdap w ciąży nie powoduje poważnych działań niepożądanych u matki czy istotnych zdarzeń niepożądanych w życiu płodowym czy po porodzie. Nie zwiększa odsetka porodów przedwczesnych, urodzeń martwych czy wewnątrzmacicznego opóźnienia wzrastania. Niewiele jest jednak dowodów z obserwacji długoterminowych, dłuższych niż pierwsze 18 miesięcy życia, dotyczących zdrowia dzieci urodzonych przez matki szczepione przeciwko Tdap w ciąży. Dlatego autorzy pracy opublikowanej w tym roku w prestiżowym czasopiśmie Pediatrics przeprowadzili retrospektywne, populacyjne badanie dzieci urodzonych w Ontario, w Kanadzie, w latach 2012-2017. Do analizy wykorzystano dane zgromadzone w kilku bazach danych prowadzonych przez instytucje rządowe, ubezpieczycieli i instytucje naukowe. Dzieci monitorowano do końca marca 2018, z założeniem minimum 1 roku obserwacji (maksimum 6 lat).
W sumie zidentyfikowano dane ponad 650 tysięcy par matka-dziecko, z których 94,8% spełniało kryteria przesiewowe. W tej grupie, 12 045 niemowląt zostało urodzonych przez zaszczepione matki (1.9%). Zostały one włączone do analizy jako grupa badana. Do analizy statystycznej wyłoniono dobraną grupę kontrolną, liczącą 60 225 niemowląt urodzonych przez matki nieszczepione.
Autorzy pracy nie zaobserwowali zwiększenia ryzyka niekorzystnych zdarzeń zdrowotnych we wczesnym dzieciństwie u dzieci urodzonych przez matki zaszczepione Tdap w czasie ciąży. Nie stwierdzono związku pomiędzy szczepieniem ciężarnej Tdap a astmą, zapaleniami ucha środkowego, chorobami nowotworowymi czy zaburzeniami sensorycznymi u dzieci. Stwierdzono natomiast statystycznie istotne zmniejszenie częstości zakażeń górnych dróg oddechowych, zakażeń przewodu pokarmowego i korzystania z pomocy doraźnej. Zmniejszenie ryzyka sięgało od 6 do 15%.
Dotychczasowe badania naukowe skupiały się na ocenie wyników położniczych i stanu niemowląt. Wyniki tych badań wskazywały na bezpieczeństwo preparatu – brak zwiększenia ryzyka porodu przedwczesnego czy opóźnienia wzrastania. Niektóre prace wskazywały na zwiększenie ryzyka zapalenia błon płodowych, ale nie odnotowano żadnych istotnych następstw tego powikłania. Nieliczne dane pediatryczne dotyczące pierwszych 12-18 miesięcy życia dzieci również nie wskazywały zwiększenia ryzyka opóźnienia wzrastania czy rozwoju w ciągu pierwszych 18 miesięcy, śmiertelności i ryzyka hospitalizacji w ciągu pierwszych 6 miesięcy czy złożonych chorób przewlekłych (w tym m.in. chorób nowotworowych) w pierwszym roku życia.
Opublikowano dotąd wyniki tylko 2 badań, w których dzieci monitorowano przez dłuższy okres. Becerra-Culqui i wsp. obserwowali ryzyko rozpoznania zaburzeń ze spektrum autyzmu w ciągu pierwszych 6,5 roku życia i nie odnotowali różnic pomiędzy dziećmi urodzonymi przez matki eksponowane i nieeksponowane na Tdap w czasie ciąży. Autorzy innego badania nie zaobserwowali także różnic pomiędzy częstością występowania ADHD u potomstwa matek szczepionych i nieszczepionych. Dysponujemy również długoletnimi obserwacjami matek szczepionych w ciąży przeciwko grypie, które również nie wykazały istotnych statystycznie różnic.
Autorzy omawianej tu pracy zaobserwowali niewielką, odwrotną korelację pomiędzy szczepieniem Tdap w czasie ciąży a częstością występowania zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych. Podobne zjawisko zostało zaobserwowane przez innych autorów, którzy sugerowali, że krztusiec jest niedodiagnozowany w najmłodszych grupach wiekowych. Inną ciekawą zależnością zaobserwowaną przez autorów było zmniejszenie ryzyka zakażeń przewodu pokarmowego u dzieci urodzonych przez zaszczepione matki. Choć wcześniej nigdy nie odnotowano tego zjawiska w przypadku szczepionki Tdap, wyniki kilku prac dotyczących szczepienia przeciwko grypie wskazywały podobne zależności. Zjawisko to może być spowodowane różnicą świadomości zdrowotnej pomiędzy matkami zaszczepionymi i nieszczepionymi, która może odpowiadać za różnice w zachowaniach prozdrowotnych i przekładać się na różnicę w odsetku zakażeń przewodu pokarmowego.
Zdecydowanie mocną stroną badania jest wykorzystanie populacyjnych baz danych zawierających długoterminowe obserwacje społeczno-demograficzne, dane kliniczne i informacje o szczepieniach z okresu nawet 6 lat od urodzenia dziecka. Pozwoliło to na zgromadzenie dużej grupy par matka-dziecko, nawet pomimo niewielkiego odsetka zaszczepionych kobiet w Kanadzie w okresie objętym badaniem, kiedy szczepienie nie było powszechnie zalecane. Niestety, pomimo zgromadzenia względnie dużej ilości danych, badanie nie miało dostatecznej mocy statystycznej by ocenić częstość rzadkich zdarzeń niepożądanych, takich jak np. choroba nowotworowa.
Podsumowując, z najnowszych obserwacji wynika, że szczepienie ciężarnych przeciwko krztuścowi nie zwiększa ryzyka zakażeń, astmy, zaburzeń sensorycznych czy nowotworu, ani konieczności korzystania z opieki doraźnej w pierwszych 6 latach życia dziecka.
Opracowanie Redakcja Esculap.com na podstawie: Health Outcomes in Young Children Following Pertussis Vaccination During Pregnancy, M. Laverty et al., Pediatrics 2021, 10.1542/peds.2020-042507
Źródło: https://forumszczepien.esculap.com/artykul/id,162406
